За некои сликари, Македонија била нивната крајна дестинација.
Џерард Хенри Тилсон Чаун (1875 Индија – 1917 Македонија) е британски сликар што се школувал на школата за уметност Слејд и ликовните академии во Париз и Рим. Станува професор по сликарство на универзитетот на Ливерпул и е основач на студиото „Сандон“ во Ливерпул. Пред Големата војна, патувал низ Франција и Шпанија и бележел успеси со неговите изложби во лондонскиот салон, Галеријата Бали, галеријата Лестер, меѓу другите. Неговата уметничка кариера била ветувачка. И тогаш започна Големата војна.
Регрутиран е во 9-от Источен полк на Ланкашир и испратен е во Солунскиот фронт во Македонија. За неговата храброст тој бил унапреден во Капетан. Голготите на овој полк на македонскиот фронт се документирани на веб-страницата на полкот: http://www.kaiserscross.com/304501/552343.html.
Во пролетта од 1917та година, испратен е на фронтот крај Дојранско Езеро, откако францускиот командант на сојузничките сили во Македонија, генералот Морис Сарали наредил офанзива. За жал, овој генерал немал пешадиско искуство. Тој им наредил на британските трупи да тргнат со напад од низинските мочуришта исполнети со маларија кон ридовите на Дојран, каде што бугарската армија окупирала командни позиции и одлични места за набљудување. На врвот на највисокиот рид, бил стациониран огромен бугарски бункер за набудување од бетон, наречен од британските трупи „Окото на ѓаволот“ затоа што блуел кон сојузниците со митролеcки оган и гранати. Бугарската армија прецизно ги предвидела локациите од каде што Британците се обидувале да напаѓаат, и кон овие локации биле позиционирани огнени мисии. Дополнително биле поставени бодликави жици, бункери од цврст бетон за заштита на митролеските гнезда и рефлектори за осветливање на полето. Митролезите пукале и на слепо кон „фиксни линии“ каде се очекувал пробој на Британците додека било темница. Моралот на бугарските војници бил висок бидејќи најдобрата формација во нивната војска, 9-та (Плевен) дивизија ги бранела ридовите.
Британскиот напад започнал вечерта на 27 април 1917 година. Британските жртви беа големи: 5000 војници. Проценетите жртви од бугарска страна во оваа прва битка на Дојран биле околу 1500. Телата на загинатите војници брзо се распаѓале на жешкото сонце, па затоа биле погребувани брзо во текот на ноќта додека имало прекин на оган.
Една од тие жртви беше сликарот и капетанот Џерард Чаун. Починал од бугарски митралез, во вечерните часови на 1ви мај. Неговото тело е погребано некаде во ридовите над Дојранското езеро.
По неговата смрт, истата година беше отворена спомен-изложба за време на Зимската изложба на Новиот англиски уметнички клуб. Преживеале само неколку акварели на Македонскиот фронт и биле прикажани на оваа изложба. Во летото 1918та година, е отворена уште една уметничка изложба од Солунскиот фронт, каде „ѕвездата на шоуто требало да биде познатиот британски воен сликар Вилијам Т. Вуд. Само 7 акварели на Gerерард Чаун беа селектирани за оваа изложба. Сепак, поетиката на акварелите на Чоун и тагата за неговата загуба го украле вниманието на уметничките критичари кои го величеле делата на Чаун над делата над славниот В.Т. Вуд.
Една од овие 7 последни акварели од 1918та година е во моја сопственост – „Зора над езерото“. Не е тешко да се разбере зошто критичарите биле толку импресионирани – Чаун ги доловил ретките моменти на мир и раѓање на денот, пред да крикот на митролезите ја разбудат Смртта. Неговите дела се исполнети со спокојство и желба за убавина.
Придонесот на Чаун во уметничко наследство кое е поврзано со Македонија е значителен. Најмалку што тој го заслужува е некој да го најде неговиот гроб и каде што би се овековечил со мала спомен плоча.
Постојат неколку споменици на Првата светска војна од грчка страна, на пример споменикот Доирани кај Кукуш, Грција. Се прашувам дали таму се споменува Чаун?
